Köşpendeler - EEE - Qahar-24

Frantsuz telen belmeymen degenenen Altınşaş soñınan köp payda körde. Generaldardıñ san qupeyä sırların yestep, Kenesarığa qarsı qoldanılmaqşı şaralardı küne burın belep otırdı.
— Bulardıñ öteneşene qanday jauap beruge boladı? — dede Gens Perovskiyge tağı da frantsuz telende.
— Mına kelenşekteñ äkese jönende patşa ağzamğa jazıp, ne bolmasa soğıs ministre Çernışev arqılı berdeme beluge bolar. Al Qoñırquljağa ne esteyseñ? Ol Gorçakovtıñ qaramağındağı adam ğoy... Qısqası, öteneştereñde aqıldasıp körermez dep şığarıp salu kerek.
— Bular yekenşe ret qayta kele ala ma?.. Bezderde de aldamşı jandar yeken ğoy degen oyda ömer-baqi ketpey me.
— Aldamşı jandar yekenemezde berden belgennen köre, soñınan belgendere durıs yemec pe? — Perovskiy yezu tartıp külde. — Öytkene bezge de, olarğa da jeñel tiede.
— Joq, — dede Gens, — Bular yekeumezde orıs generaldarı dep senem tutıp kelep tur. Men bulardı sez aytqanday aldap şığara sala almaymın...
— Sonda ne estemeksez?
— Azeyä ese departamente arqılı mına qızdıñ tuıstarınıñ qayda yekenen beluge tırısamın, al Qoñırquljanı jauapqa tartuların talap yetem.
Perovskiy tağı da külde.
— Rosseyä keñselereneñ munday este asıqpaytınına äle közeñ jetken joq pa yede? Bul qızdar senen jauap kelgenşe auıldarında qartayıp ta öler...
— Auılğa barğannan keyen bul qızdardıñ qaytıp kelue yeketalay... Könse osı jerde qaluların suraymın. Jauabın tezdetuge tırısamın. Onıñ üstene bul yekeue de meneñ jetemhanama kerek.
Gens üyende qazaqtıñ jetem balalarına arnalğan baspana aşqan. Olarğa orısşa-qazaqşa söyley beleten tärbieşe aludı köpten bere oylap jür yede.
General-mayordıñ oyına tüsengen Perovskiy:
— Meyleñ, özeñ bel, — dep külde.
Gens qızdarğa qarap:
— Öteneştereñ turalı tieste keselermen habarlasalıq. Jauap kelgenşe ıñğaylı körseñder meneñ üyemde bolıñdar. Qazaq balalarına aşqan jetemhana bar, sonda qızmet esteñder, — dede.
Altınşaş säl oylandı da, berdemege bel buğanday berden:
— Jaqsı, — dep jauap berde.
Kelenşekteñ nege tez köne qalğanın Gens te, Perovskiy de tüsene qoyğan joq. Onıñ oyın janındağı Kümes te añğarmadı. Beraq ol berazdan bere sırlas bolıp alğan qurbısınıñ köñelen jıqqısı kelmede. Az uaqıt Orınborda bola turudı teres körmede.
Sol küne Gens qızdardı öz üyene äkep jetem balalarmen tanıstırdı, keşke taman bulardıñ ese jayında departamentke hat jazdı. Jäne Perovskiydeñ tapsıruı boyınşa Kenesarığa da «Qoqan handığına qarsı soğıstı toqtatıp, Orınbor şekarasına qaytıp keleñder» degen buyrıq jeberde.
Kenesarı bul hattı on segez kün soğısıp Sozaqqa kergen küne aldı. Ol kelese aptada qalıñ qolımen Taşkentke attanbaqşı yede. Amal joq, aytqandarıña könem degen Orınbor bastıqtarına uädese bar sol sebepte Qoqan handığımen betem jasap, keyen qaytuğa mäjbür boldı. Beraq Kenesarı keyen qaytuın qaytsa da, özeneñ yende yeşteñege yerkeneñ joqtığına eştey küyenep, patşa generaldarına kektene qaldı.

EE
Zirektek, oyşıldıq, sezemtaldıq — ana sütemen berge beteten qasietter. Munı adam satıp ala almaydı, yeger jüregende osı ber qasietterdeñ uşqındarı bolsa ğana ömer, qorşağan qoğam onı ne ulğayta tüsede, ne öşerede.
Jasınan öner men ğılımdı önege yetken Yeserkegen tört jıl Semeyde orısşa oqığanda köp jağdaydı tüsende... Äserese tuğan yel-jurttıñ nadandığı, qamqorsızdığı jüregene şoq tastap, mazasın ala berde. Bul jäytter Yeserkegende qur qayğı, şerge bölep qana qoymay, yelene qamqorlıq yeterlek jol ezdette. Yende ol orıs halqınıñ tarihına, mädenietene, ösu jolına üñele qaradı. Öz yeleneñ bul halıqtan qanşalıq keyen qalğanın oylana tüste. Oylanğan sayın, ortağasırlıq meşeulekten qol sozuı qajeten, qıs qattı bolğan ber juttan soñ-aq däulete sarqılıp şığa bereten, mal soñında ötken köşpendelek turmıs-tan göre yeges salatın otırıqşılıq ömerge qaray ikemdenue kerektegene köze jete tüste.
Yeserkegen öz sana-sezemene azıq bolar tağı da ber sırlı dünie aştı. Ol sonau Ortalıq Rosseyädan qazaq jerene jaña qonısqa köşep kelgen orıstıñ qaraşekpen mujıqtarı men aq patşağa qarsı qol kötergene üşen Semey sekelde alıs bekeneske jer audarılğan dekabrister — orıs ofitserlere men oqımıstı adamdarınıñ qazaq halqına degen janaşırlıq, dostıq köz qarastarı yede. Halıq pen halıqtıñ yeş uaqıtta jaulaspaytının, olardı arazdastıratın tek üstem taptıñ qanauşılıq sayasatı yekenen tüsenep, onıñ jüregeneñ tükperende orıs halqına degen ber ädeme jılı sezem tua bastağan. «Halıq pen halıq tatu bolsa, aq patşa ne esteyde? Al Qıtay, Qoqan, Hiua, Buhardan qorlıq körep bası qosılmay jürgen qalıñ qazaqqa tübe tağdırı da, qayğı, quanışı da ber, süyeneş bolar yel kerek. Oğan orıs jurtşılığınan jaqın kem bar? äre mädeniette, äre quattı. Dostassa qorğan bola aladı? Beraq sonda yelemezdeñ täuelsezdege ne küyge uşıraydı. Mümken yel täuelsezdege de saqtalar. Kenesarı, Ağıbaylardıñ tüsenbey jürgendere bar şığar. Joq, san ayqastan ötken bul batırlardı yel küyen tüsenbey jür deuge meneñ qanday qaqım bar?.. Bul ber aqılğa salatın jağday».
Osınday küyde jürgende Yeserkegen Semeydege orıs mekteben beterep, qıs kele Peterburg kadet korpusına tüseten boldı. Bul ber mıñ segez jüz qırıq berenşe, qazaqşa Siır jılı yede. Oquğa qar jaua baratındıqtan ol jaz şığa öz aulına kelgen. Jüregen kökeykeste arman torlağan, yel qamın oylar jeget — oypat üstende yerte şığıp, yerte solatın sarğaldaq gül tärezde, yerte pesep, yerte qartayadı. Seksennen attap selkeldey bastağan Masan qart jiırmağa jaña elengen nemereseneñ oy sorğan bozğılt jüzene qarap, onıñ janın jegen ber keseldeñ bar yekenen berden uqtı. Beraq kelgen betten tes jarıp bälendey de-
megen.
Nemerese tuğan jereneñ jasıl şalğınına äbden aunap-qunap mauqın basıp, qurbı-dostarımen beraz oyın-sauıq qurıp, babına kelgendey kezde ğana ber küne oñaşada:
— Qarağım, eşte jatqan qayğı Yeskenderdeñ qos müyeze tärezde, sırtıña şığarmasañ keselge aynaldıradı, — dede baysaldı ünmen, — qabağıñnıñ şırınan eşeñe ber sarsudıñ baylanğanın añğaramın... Kärege aytılatın sır bolsa jasırma, qolımnan es kelmese, telemnen aqıl keler... ayanban.
Köpte körgen qart atamen özeneñ de söyleskese kelep jür yede. Yeserkegen berden aqtarıla qaldı.
— Qayğım bar yekene ras, ata. Öz qayğım yemes, yel qayğısı.
— Yel qayğısı! Lebezeñ jılı tide. Yel qamın oylar artımda tuyağım joq pa dep qınjılatın yedem. Quday tağala, müserkegen yeken. Munıña da şüker. Al söyle.
— Tört jıl qalada oqıdım, ata. Jas adamğa tört jıl tört künmen teñ ğoy... Al mağan... Älde men sonday sarıuayımşıl bolıp tudım ba, tört jılım tört jüz jılday uzaq soqtı... Yeger adam oyı teñezge aynalar bolsa, meneñ oyımnan bükel düniene qorşağan tere pende jüzep öte almas muhit payda bolar yede...
— İä, ayta ber... sonşa uşan teñez muhitta jüzep ne kördeñ...
— Halqımnıñ sol muhit suına parapar köz jasın kördem.
— Halqıñnıñ köz jasın köru ğajap es yemes. Men onı yes belgele körep kele jatırmın. Köru bar da, kömek beru bar. Sol köz jastı qurğatar ne jol taptıñ?
— Jol bereu-aq tärezde. Tel men dene bölek bolğanmen, jere men tağdırı ber orıs jurtşılığımen berlespey bezge jarıq säule joq sekelde. Sarı dalağa ie yekenmen dep tağı qulanday qısı-jazı köşep jüre bergenmen yeşteñe oñar yemes. Büyte berse tübe nadandıq jeñede. Bez de mädenietke qulaş uruımız kerek. Al mädeniet orıs jurtşılığında.
— Olarda qur ğana mädeniet yemes, qeyänat ta bar ğoy, ulım... — Qareyänıñ köze kenet jarq yetep ber uşqın körsette de, qayta söne qaldı. Ol yende jüdey, oylana söylede, — är jıranıñ özeneñ ber küykentayı boladı. Surqeyä zaman bezde osılay surqeyä oylı yetep jaratqan şığar. Asıl tastan, aqıl jastan, mümken seneñ aytıp otırğanıñ durıs bolar, beraq yel-jurtıñ ne deyde? Käre qıran köre almağandı, jas qıran elede, tek aytarım: qanına tartpağannıñ qarı sınsın deyde qazaq. Añşı quğan kiektey, sum tağdırdan zärese uşqan azğantay halqıñ bar, tek sonıñ qarğısına qalma...
— Halıq keyde tüsenbey de qarğamay ma? Kenesarını bereu qarğaydı, bereu ardaqtaydı...
— Durıs aytasıñ. Kenesarınıñ jauı da köp, dosı da az yemes. Keyde onıñ qılığına men de tüsenbeymen. Al sağan tüsenu tepte qiın.
— äytse de sol Kenesarı oyına men tüsengem kelede. — Yeserkegen säl ündemey qaldı da qaytadan söylep kette. — Jaz ayaqtalıp kelede, qar tüse Peterborda boluım kerek, — dede ol jerde şuqılay otırıp, — Peterborğa Ombı arqılı baruğa da boladı... Orınbor jağımen de jeteten jol bar...
— Sonda osı aradan Orınbor attanbaqsıñ ba?
— İä, Qaraötkel duanınan Atbasarğa tüsep, ar jağında Qaraqoyın Qaşırlı arqılı Erğız qulasam... Jolay Kenekeñe jatatın yelderde basıp, ondağı jurttıñ qanday küyde yekenen öz közemmen körsem...
— Yel küyenen yer armanın belu qiın yemes. Beraq bul jolıñ tım qauepte jol. Peterborğa oquğa bara jatqan Jamantay ağa sultannıñ jegete yekeneñde sezep qalsa, Kenesarı adamdarı sene tere jeberere yeketalay.
— Ol qauepte özem de tüsenemen, beraq öz jolıñdı tañdau üşen, är taypanıñ köñel muñın anıq belgen jön ğoy deymen...
— älbette.
Orınborğa Kenesarı auıldarı arqılı jürude Yeserkegen oquğa baram degen künnen-aq şeşken. Bul joldı tañdauında yel küyen beluden özge ber armanı bar. Ol armanı — Kümes. äbdeuaqittıñ üy eşeneñ ol Kenesarı jağına şığıp ketkenen sol jazda-aq yestegen. Beraq olar tere me, öle me habardar yemes-te. Äserese Kümes jayın öte belgese keleten. Qoñırquljağa oyda joqtan oyınşıq bolğan osı ber ayaulı zamandasqa degen ayanış äyteuer köñelene maza bermeyten. Keyde osı ayanış onı ber jılı tätte sezemderge de jeteleyten. Kenesarı auıldarı arqılı jürsem, sol äbdeuaqit üy eşe turalı ber habar yestermen degen ümet, bülenşelekşelerdeñ qolına tüsep qalarmın-au degen qauepke boy bermede. Käre atasımen yel jayın, özeneñ keleşek arman jayın uzaq äñgeme yete otırıp, aqırı Peterborğa Orınbor arqılı jürmek bolıp şeşken-de.
Yende mene, mınau sar dalanı kezep kele jatqan üş salt attınıñ ortasındağı aqquba jeget osı Yeserkegen. Astında oqtauday bop jarağan küzen küreñ. Basın şulğıp tastap, jete basıp ayañdağanda, yeke jağındağı — şabdar baytal men kärtañ tartqan qarakök at — jele tüsep, äzer yerep kelede.
Yeserkegen auıl jegetterenşe kiengen. Basındağı puşpaq börke men üstendege bulğın jağalı luqpan şapanı auqattı üyden şıqqanın añğartqanday. Janındağı puşıq sarı men denele at jaqtı qara sur jegetteñ üstende kedey qolı jupını kiem. Keñ jeñde köne şekpen, qırqıla bastağan jeñel yeltere tımaq pen köne dalbağay. Yekeueneñ sırt beynese, ortadağı auqattı jegetteñ jay atqosşı serektere yekenen sezderede. Bul üşeue auıldan şıqpay jatıp, Kenesarı jasağı kezdesep qalsa, sonau Ulıtau boyındağı Nayman ruındağı nağaşılarına bara jatırmız dep aytudı kelesken. Yeserkegenneñ janındağı jegetterdeñ sırt peşendere bälendey közge tüser bolmağanmen yekeue de önere asqan jandar. Puşıq sarı dausı kerneydeñ ünendey sozılğan änşe, qara surı jambası jerge timegen baluan. Yekeueneñ borışı bereu-aq Yeserkegende sau-salamat Orınborğa jetkezep salıp, qıs tüspey Qarqaralığa qayta oralu.
Qarqaralı jaqtan şıqqandarına ber aptadan asıp ketken. Qonaq dese quşağın jaya tüseten qazaq auıldarı, alıs jaqtan «nağaşılap» bara jatqan jegetterden qonağasın ayar yemes, ber auılğa tüstense, ber auılğa qonıp, Arğınatı baurın da kömkerlep qaldı. Jol yende osı aradan künbatısqa kelt burıladı. Yende jegetterge «nağaşılarımız» Jem, Erğız boyındağı Tama ruı deuge tura kelde. Toqtağan auıldarı buğan senede. Öytkene türlere de, astarındağı attarı da urı-qarığa uqsamaydı jäne ağayın quıp jüre bereten qazaqqa «Jem, Erğızda nağaşımız bar yede», — degen söz mayday jağadı. «Päle, jien bolsañdar, osınday alıstan ezdeyten bolıñdar», — dep olardı qoşemettey tüsede.
Jol künbatısqa qaray burılısımen-aq berden özgere bastadı, jaz ayaqtalıp, sarğılt tartıp qalğan. Arqanıñ kök şalğınınıñ ornına quañ tartqan bidayıq pen bozañ şöp, şi men şeleñ jie kezdesede. Kün rayı da özgerep, yende jolauşılardıñ betteren salqın jel öbeten boldı. Beraq dausı qarlıqpaytın puşıq sarı jol qısqarsın degendey jağı ber tınbaydı. Berese külderge öleñ aytadı, berese qayğılı zar tögede. Al Yeserkegen öleñ aytqan sayın atın
toqtatıp qoyıp, qaltasınan qoyın däpteren alıp är öleñneñ sözderen, kem şığarğanın, qanday jağdayda aytılğanın jazıp aladı.
— Qayteseñ puşıq sarınıñ aytqanınıñ bären qağazğa tüserep, — deyde oñ jağındağı qara sur, — buda ne köp, öleñ köp...
— Ürem-butaqqa kerek, — deyde Yeserkegen, — halıq murasınan qımbat qazına joq, bäre qağaz betene tüserelue qajet.
Puşıq sarı Yeserkegenneñ sözenen qanattanıp ketep, kenet yer üstene ber jambastay qoqilana otırıp aldı da, tağı da ber ände şırqap kette.

Bülderde ala auızdıq yel arasın,
Nayza men soyıl şeşte dau talasın.
Sonşama öşteskende, bauırlarım,
Tozudan, aytşı, basqa ne tabasıñ?

At töbelendey az qazaq
Ber-bereñde qırğanda
Qay muratqa jeteseñ?!
Moynıña buğau onsız-aq
Tüseyen dep turğanda.
Kemge yerlek yeteseñ?
Yecerkegen öleñde yestegende tüse ber türle quqıldanıp özgere qaldı.
— Bul kemneñ öleñe?
— Atığay Erım aqınnıñ.
— Qay jağdayda şığarğan?
— Ana jılı Atığay Qarauıl men Altın, Toqa jerge talasıp köp jegetter soyılğa jığılğanda...
Yeserkegen odan äre yeşteñe surağan joq. Öleñde jazıp ta almadı. Kenet qalıñ oyğa şomdı. «Erım aqın?.. Men yestemegen aqın yeken... Serä, bay men batırdı, bi men sultandı, ru bastıqtarın maqtap kün körmeyten jan boluı kerek. Yel arasında jürep aytısqa tüsep jülde aludan da alıs bolar... qazaqtıñ ala auızdıq zeyän yekenen tüseneten munday söz şıqqanı ber jaqsı ırım yeken... Osılay jurttı oyata beru kerek. Bar keleşek halqımızdıñ oyanuında. Bar önerde soğan salu durıs jol. Yel berlege — yel teñdege. Beraq «Moynıña buğau onsız da tüseyen dep turğanda...» degen sözende ber ülken sır jatır-au. Bul sözemen nene aytpaq? Yel bolıp beregep Kenesarığa qosılıp, Rosseyä patşasına qarsı şıq demek pe?.. İä, solay sındı. Beyşara, bezdeñ keleşegemez Rosseyäğa qosıluda yekenen belmey me?»
Sarı puşıq kenet Yeserkegenneñ oyın bölep jeberde.
— Menekey auılğa da jetep qaldıq, — dede ol dauıstap jeberep — bügen osında tünep şığalıq.
Auıl degendere ıldidağı köl jağasında otırğan otız şaqtı üy bolıp şıqtı. Tabın ruınıñ ber bölege yeken. Jaz sonau Atırau teñezene deyen köşep, qıs osı mañdı qıstaydı yeken. Biıl alısqa köşe almay, Keşe jüz ben Orta jüz jereneñ ortasındağı Qızıl deñgek mañayın jaylap qalıptı. Sebeben surağanda, qonıp jatqan üylereneñ iese qaba saqaldı qara şal:
— Bıltır jaz qumda köşep jürgenemezde malımızdıñ teñ jartısın Hiua hanınıñ sarbazdarı barımtalap äkette. Qalğan jartısın qıs tüse osı aradan Qoqan sıpayları şauıp aldı. Osı auılda tepte tegerge tuyaq qalmağan üyler bar, alısqa köşuge bezde qazer jağday joq, — dede. Söytte de özeneñ qonaqtarına ayran men eremşekten basqa qonaqası bere almay otırğanına qısılğanday tömen qarap, — bul üyde de ber siır men üş yeşke ğana qaldı. Alıstan kele jatqan jolauşılar yekenseñder, qoy soyu kerek yede, — dep meñgerlede.
Yeserkegen şaldı ayap kette.
— Qısılmañız, otağası, barğa mäzer, joqqa äzer... Bez ıqılasıñızğa da rizamız...
— İä, joqqa jüyrek jete me, — dep şal auır kürsende, — renjemeseñder bolğanı... Şabınşılıqtan keyen bul auıldardıñ köterelue de oñay bolmas... Amal ne, basqa tüsken basbaqşıl, quday tän bergenge dän berem degen yeken, bezde de öltermes.
Tañerteñ yertemen Yeserkegender jürer aldında şal tağı da:
— Durıstap qonaqası bere almağandarımızğa ökpelemeñder, qaraqtarım, zaman solay bolğan soñ estereñ bar ma, — dede muñayıp, — jedel jürep otırsañdar säske bolmay Qarajıñğıldağı Altay ruınıñ bay auıldarınıñ berene jetep qalarsıñdar, bez bere almağan qonaqasını sol auıldan eşerseñder.
Yeserkegender jupını auıldı sırttay jürep kelede. Keşe ımırt üyerele jetkendekten bayqamağan yeken, köl jağasında otırğan osınau otız üydeñ, auıl degen qur atı yeken. Ber-yeke tüye, on şaqtı siır bolmasa, közge tüser mal joq. Auıl ittereneñ quyrığı qayqı boluşı yede, bulardıñ ittereneñ de jüne jığılıp, quyrıqtarı salbırap ketken. Yeserkegenneñ eşe uday aşıdı. «Serä balıq aulap kün körede-au bul auıl», — dede ol oyğa şoma berep.
Qarttıñ tündege sözen yestegennen keyen, ol tüne boyı köz elmey şıqqan. Qazer de sol oy şumağın jalğay tüste. «Joq, joq, qaytkenmen de Rosseyä qol astına tezerek keru kerek. Sonda ğana bul halıqtıñ janı qaladı. Hiua, Qoqan qur malın ğana talaydı ğoy, al Qıtay auına eleger bolsañ, yeleñde berjolata qurtıp jeberede. Yeserkegen yende tarihqa köz jebere oylandı. — Ber mıñ jete jüz yelu altınşı jılı yede ğoy, özeme qarsı bas köterdeñ dep Qıtay boğdıhanı äre aybındı, äre aybarlı memleket qurıp, bükel Joñğar ölkesen bilep otırğan Torğauıttardıñ millionday halqın qırıp, Joñğar memleketen tarihtan mäñge qurtıp jebergen joq pa yede. Sonday hal qazaqqa kelmesen kem belede? Yejelden öştesken Qıtay boğdıhandarı, öz yelen ayamağanda bezde ayar ma? Joq, joq, Rosseyäğa bas eyü kerek, sonda ğana özge yel jandarı bezde tonaudı qoyadı».
Bul kezde kün de kökjiekten köterele bastadı. Uşı-qiırı joq qau japqan keñ dalada uşqan qus, jügergen añ körenbeyde, tek köde şöpte qualay beren-saran bödene jorğalap, kün şıqqanğa quanğanday şegertkeler ğana şırıldaydı.
Säske kezende qubıla jaqtan jel turdı. Jolauşılardıñ murındarına ber jılımşı ies kelde.
— Bul ne? — dede qara sur jeget, — mal qırıp jatır ma bereu? Qan iese tärezde ğoy mınau ies...
Yeserkegen jauap qayırğan joq, atın tebenep qap, aldındağı adırğa qaray şaba jönelde. Serektere de attarına qamşı bastı.
Bular adır basına şığa kelde de, aldarında payda bolğan körenesten şoşıp ketep, kelt toqtay qaldı. Däl adırdıñ yetegende şie kömkergen tulay aqqan jeñeşke özen jağasında aq boz üye aralas qalıñ auıl otır yeken... Beraq auıldıñ siqınan jan şoşırlıq. Dauıl soğıp qulatqanday japıraya qalğan laşıq, kürke. Şañırağı jerge tüsken aq otau, qaraşa üyler. Är jerde sulağan ölek, onı qorşap joqtau salğan top-top äyelder... Jılağan bala, ulığan it. Ber toptan yekenşe topqa qaray ölekteñ basına quran oquğa bara jatqan berde-yekele aq säldele moldalar közge tüsede. Auıl şetende ber qauım top kürekpen zirat qazıp jatır. Käre-jası aralas. Qazaq aulına tayanğannan-aq yeldeñ körke bop közge tüseten ükele qız, säukelele jas kelenşekteñ berde-bere körenbeyde... Osınşama qalıñ yeldeñ mañında mal deyten mal da joq. Beren-saran külge aunap şögep jatqan tüyeler men buzauların yertken on şaqtı siır jür. Yere moynına ketken yeke-üş şederle at ottauğa qaray şoqañdap baradı. Auıldıñ jalpı körenese tünde ğana jau şauıp ketkenen añğartadı.
— Yapırmay, bul ne sumdıq, — dede puşıq sarı eşegen tartıp, — mına auıldı da jau şapqanday ğoy.
— İä, — dede qara sur kürsenep, — bul auıl da bosağası bosağan auıl boldı ğoy.
— Joq, şañırağı qulap jerge tüsken auıl deñez! — dede Yeserkegen közene kelep qalğan jasın serekterenen jasırmay alaqanınıñ sırtımen sürtep, söytte de kenet atın tebenep qap, qazaqtıñ yeske dästüremen «oy, bauırımdap!» auılğa qaray şaba jönelde. Serektere de «oy, bauırımğa!» basıp soñınan yerde.